Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, 1 yıl aradan sonra Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği’ni değiştirmesi tepkilere yol açtı. Yeni yönetmelikle alışveriş merkezi, golf tesisleri, toplu konut projeleri, 100 km ve altı demiryolu projeleri, beyaz eşya boyama tesisleri, tuz çıkartılması, orman alanlarının dönüştürülmesi ile ilgili projeler ÇED kapsamından çıkarıldı. Ancak bakanlık dün sabah saatlerinde yeni yönetmelik hakkında bir açıklama yaptı. Alışveriş merkezi, toplu konut gibi şehirlerin yapısını değiştiren projelerin yönetmeliğin EK1 ve EK2 kapsamında değerlendirmelerinin yapılacağı belirtildi. Bu kapsamda EK1’den EK2’ye alınan projelerin çevreye verecekleri etki değerlendirmelerinde karayolları, dernekler, sivil toplum kuruluşlarının görüşleri alınmayacak. Uzmanlar ise yönetmelik değişikliği ile projelerin yapımındaki engellerin kaldırıldığı görüşünde.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırladığı ÇED Yönetmeliği, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. ÇED yönetmeliğinde EK1 ve EK2 olarak iki kısım buluyor. Yeni yönetmeliğe göre şehirlerin trafik, konut gibi birçok ana unsurunu oluşturan projeler EK1’den EK2’ye alındı. EK1 kapsamında, projelerin hazırlanmasında bir komisyon kurularak projenin çevreye olan etkisini detaylı bir şekilde inceliyor. Burada Karayolları, Devlet Su İşleri, Kültür Bakanlığı, sivil toplum kuruluşları gibi birçok birimden projenin yapılması halinde ortaya çıkması muhtemel durumlar tespit ediliyor. EK2 kapsamında olanlarda ise proje sahibi şirketler proje tanıtım dosyası hazırlıyor. Projenin yapılacağı yer hakkında genel bilgiler bu dosyaya eklenecek. Şehir plancıları ve doğa dernekleri kentlerin kaderini değiştirecek projelerin EK2 kapsamına alınarak yapımlarındaki tüm engellerin kaldırıldığına dikkat çekiyor.
AVM ve toplu konut yatırımları gibi birçok alanda ÇED yönetmeliğindeki değişikliği açıklayan İstanbul Çevre Mühendisleri Odası’ndan Çevre Mühendisi Songül Öztürk, yönetmelikle projelerin önündeki engellerin kaldırıldığını söyledi. Kurumların katıldığı geniş kapsamlı komisyon oluşmadığını söyleyen Öztürk, sadece valiliğin kendi bünyesindeki 2-3 kişiden oluşan bir komisyonun olduğunu belirtti.
Yönetmelik değişikliğine göre artık detaylı inceleme yapılmayacağının altını çizen Öztürk, proje yapımında engellerin ortadan kaldırıldığını ifade ediyor. Öztürk, “Yeni yönetmelikle alışveriş merkezi gibi projelere olumsuz görüş veren kurumlar kurtulmuş oldu. Toplu konut projelerinde 200 konuta kadar olanlarda ÇED aranmıyordu. 200-2000 arasındaysa proje tanıtım dosyası hazırlanıyordu. 2 binin üzerindeyse ÇED hazırlanacaktı. Değişiklik ile toplu konut projelerinde 500’e kadar konut varsa ÇED’den tamamen muaf tutuldu. 500 ve üzerindeyse EK2 kapsamına alındı. Yani daha rahat iş yapabilmek için önündeki engelleri kaldırmış oldu.” bilgisini verdi.
Doğa Derneği Genel Müdürü Engin Yılmaz ise ÇED’lerin doğayı korumak amacıyla hazırlandığını ifade etti. Doğayı korumak için hazırlanan mevzuatın son 7-8 yılda içinin boşaltıldığını anlatan Yılmaz, iptali için dava açmaya hazırlandıklarını söyledi. Yılmaz, “Doğayı korumaktan ziyade doğa üzerinde nasıl yatırım yapılabilir diye düzenlemeler uygulanıyor. Son değişiklik de bunun bir adımı. En makro düzeyde yatırımların önünü açmak için mevzuat delik deşik ediliyor. Kırsaldaki yatırımların da önünü açıyor.” diye konuştu. Yönetmelik değişikliği ile şehirlerde geri dönülmez etkilerin ortaya çıkacağını aktaran Yılmaz, “Mesela tuz alanlarıyla ilgili olduğu gibi. Tuz Gölü’nün civarına kurulan tuzlaların ÇED olumlu raporu iptal edildi. Bu yönetmelikte görüyoruz ki ÇED olumlu raporlarının zarar verdiği tespit edilirse bir daha iptal edilmemesi için önlem alınıyor. Tuzlalar muaf tutuluyor.” dedi. Yılmaz, sivil toplum kuruluşları ile birlikte yönetmeliğin iptali için dava açacaklarını kaydetti.
ÇED, YATIRIMLAR ÖNÜNDE ENGEL KABUL EDİLDİ
Doğal Hayatı Koruma Derneği (WWF) Türkiye Genel Müdürü Tolga Baştak ise yaptığı bir açıklama ile yönetmelik hakkında tepkisini dile getirdi. Avrupa Birliği’nde bu yönetmeliğin 1985’te yayımlandığını ve sadece 3 kez değişikliğe uğradığını kaydeden Baştak, Çevre Bakanlığı’nın son değişikliği ile neredeyse tüm projelerin ÇED’den muaf tutulduğunu kaydetti. Baştak, “ÇED süreci, ekonomik yatırımları ve bunların olası etkilerini doğal ve sosyal çevre uyumlu hale getirmeyi ve yatırımların çevresel/sosyal kalitesini yükseltmeyi amaçlar. Aralarında 3. köprü, 3. havaalanı ve otoyolları gibi projelerin de bulunduğu bu uzun liste de ÇED uygulaması dışında kalacaksa hangi faaliyetler için ÇED uygulanacaktır?” dedi.
ÇED’den muaf olan bazı alanlar
Kentsel dönüşüm alanları,
Golf tesisleri,
Toplam ısıl gücü 300 megavattan az olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri,
Pist uzunluğu 2 bin 100 metrenin altındaki havaalanları,
Su aktarma projeleri,
10 milyon metreküpün altındaki baraj ve göletler, 10 megavatlık hidroelektrik santralleri,
Yıllık 1.000 tonun altında üretim yapılan kültür balıkçılığı tesisleri,
100 kilometre altı demiryolu projeleri,
Yeraltından geçen demiryolları, metrolar,
Beyaz eşya boyama projeleri,
3 milyon metreküp altındaki dip taraması ve denizden, göllerden ve nehirlerin dibinden malzeme çıkarılması,
Deniz doldurma projeleri,
Tuz çıkarılması,
Orman ürünleri ve selüloz tesisleri,
Sanayi ve enerji tesislerinin sökümü.
