İSO 500 her açıklandığında illerden de açıklama gelir, 'bu yıl şu kadar firmamız listede, sayı bu kadar arttı' gibi. Yorum ve değerlendirmelerde Anadolu'nun atağına, canlılığına vurgu yapılır... Ancak, bu canlılık rakamlara döküldüğünde daha gerçek bir argüman halini alabilir.
Anadolu atak yaptı da rakam olarak kaç puandır bu? Tersinden sorarsak, metropoller ne kadar pay kaybetti?.. İSO tablosundaki rakamlar böyle bir analize el veriyor. Yandaki tabloda hangi ilin, dolayısıyla metropollerin ve Anadolu'nun payında nereden nereye gelindiğini gösteriyor.
2002 ve son açıklanan 2011 arasındaki son 10 yıl verilerine göre, İSO 500 içindeki İstanbul ve Ege - İzmir firmalarının sayıları azaldı. İstanbul firmalarının sayısı 225'ten 193'e, İzmir-Ege firmalarının sayısı da 53'ten 41'e geriledi. Metropol kentlerden sadece Ankara'dan firma sayısı 24'ten 27'ye çıktı.
Ancak, 'üretimden satışlar'daki paylarında Ankara da dahil, üç metropolün payı da geriledi. Dahası, en büyük gerileme İSO 500'deki firma sayısı artan Ankara'da oldu. İSO verilerine göre, 2002'ye kıyasla 2011'de İstanbul'lu firmaların toplam İSO 500'ün 'üretimden satışları' içindeki payı yüzde 46.1'den yüzde 43.8'e geriledi.
Oransal olarak gerileme yüzde 4.8 olarak gerçekleşti. Ege - İzmir firmalarının payı yüzde 2.3, Ankaralı firmaların payı ise yüzde 23.7 geriledi.
Anadolu büyük atak yaptı
Son 10 yıl tablosu, aynı zamanda Anadolu firmalarının yükselişini ifade ediyor. Büyük firmaların genellikle metropollerde toplandığı dikkate alındığında, İSO'nun ikinci 500'ünde, Anadolu'nun yükselişini daha çarpıcı ölçülerde görmek mümkün olabilir. Ancak en büyük 500 tablosu da bunu doğruluyor.
2002'de İSO 500'de metropol firmalarının sayısı 302, Anadolu firmalarının sayısı 170. 2011'de durum şu; metropol firmalarının sayısı 261'e gerilemiş, Anadolu firmalarının sayısı 170'ten 226'ya çıkmış. Metropol firmalarının sayısında yüzde 13.6'lık gerileme, Anadolu firmalarının sayısında yüzde 32.9'luk artış olmuş.
Sadece Anadolu firmaları ortalamanın üzerinde bir performans göstermişler. 2002 yılında İSO 500'ün 'üretimden satışlar' toplamı 82 milyar 289 milyon lira. 2011 yılında bu rakam 324 milyar lira. Yüzde 293.7 artmış.
Bu rakam ortalama kabul edildiğinde, sadece Anadolu firmaları üretimden satışlarında gerçekleştirdikleri yüzde 421 artışla ortalamanın üstünde kalıyor. Ankara firmalarının 'üretimden satışlar' değişimi 10 yıllık dönemde yüzde 200, İstanbul firmalarının yüzde 274.8, İzmir - Ege firmalarının yüzde 283.6. Her üçü de ortalamanın (yüzde 293.7) altında!
İSO 500 firmaları, metropol kentler, kamu sektörü ve Anadolu olarak üç grupta incelendiğinde, firma payını sadece Anadolu artırmış. Bazı illerin gelişmesi çok çarpıcı... Gaziantep, Hatay dikkat çekiyor. Kamu firmalarının payı yüzde 53.6 gerilemiş. Bu da doğal. Kamu, özelleştirmelerle birçok sektörden çekiliyor. Dolayısıyla 500'e giren firma sayısı, satışlar payı da geriliyor.
Dikkat çekenler
- Amasya, Niğde ve Çanakkale'den 2002'de listesinde şirket vardı, 2011 yılında ise bu illerden şirketle yer alamadı. Buna karşılık 2002 listesinde şirketi
olmayan 14 il, listeye şirket sokmayı başardı. Bu illerden en dikkat çekici olanı Zonguldak. 2011 listesine 4 firma ile yer aldı. Bu firmaların en önemlisi Erdemir (Zonguldak'a bağlı Karadeniz Ereğlisi'nde kurulu) 2002 listesinde de yer alıyor ancak merkezi olarak Ankara gözüküyor.
2011 listesinde ise yeri sütununda 'Kdz Ereğli' deniliyor. Bu firmayı hariç tutursak, listeye yeni giren 3 firma şunlar: Eren Enerji, Çınar Boru ve Özdemir Boru Profil. Bu rakam da Zonguldak'ı, 2002'ye kıyasla listeye en çok firma sokan il konumuna getiriyor.
- Zonguldak'tan sonra, 2002 listesinde olmayan Sivas ve Muğla'dan 2011 listesine 2'şer firma girmiş.
- Malatya, önemli ve görece gelişmiş, 'kaplan' sayılan illerden biri olmasına karşın 2002 listesinde hiç firması
yok, 2011 listesinde ise sadece bir firması var.
- Mersin'den, 2002'de 4 firma varken, 2011 listesinde sadece 2 firma yer alıyor. Firma sayısı gerilediği gibi üretimden satışlarda da artış görece düşük düzeyde.
-İSO 500'ün 'üretimden satışlar' rakamı, 10 yılda yüzde 294 arttığı dikkate alındığında, Mardin, Çankırı, Tokat, Erzurum, Karaman, Kütahya, Balıkesir firmaları toplamının üretimden satışlarındaki artış, bu ortalamanın üstünde.
Adana'da firma sayısı 10 yılda değişmediği gibi üretimden satışlarındaki artışı yüzde 97 ile ortalamanın çok çok altında. Ortalamanın altında kalan diğer iller şöyle: İstanbul, Kocaeli, Ege - İzmir, Ankara, Bursa, Kayseri, Mersin, Bolu, Edirne, Ordu, Antalya, Düzce, İsparta (yüzde 46 ile en düşük düzeyde!) ve Giresun.