Yassıada’nın Demokrasi ve Özgürlük Adası’na dönüştürülmesi amacıyla yapılması planlanan Turizm ve Kongre Merkezi’nin temeli Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından atıldı.
Törenin davetlileri arasında Adnan Menderes’in gelini Ümran Menderes ile Celal Bayar’ın torunu Emine Gürsoy Naskali de vardı. Partililerin de teknelerle getirildiği törende konuşan Ahmet Davutoğlu şunları söyledi:
14 MAYIS’I HEP HATIRLAYACAĞIZ
“Buradaki şehitlerimizin ikisi benim selefimdi. O onurlu insanın arkadan çekilen fotoğrafı geldi gözümün önüne. Bu ada çok büyük acılara şahit oldu. Hep 14 Mayıs 1950’yi hatırlayacağız. 27 Mayıs 1950’de – 60’da bu yapılan darbenin sadece bir partiye değil, milli iradeye karşı olduğunu anlayıp dik durabilselerdi bir daha darbe yaşanmazdı. Allah Adnan Menderes ve arkadaşlarından razı olsun. Özgürlükler kolay elde edilmiyor.”
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 17 Haziran 2013’te hazırladığı imar planı çerçevesinde adada otel restoran ve sosyal tesisler bulunacak. Adaya yapılacak tesisler arasında 'sonsuzluk iskelesi' ve 'demokrasi feneri' isimli yapılar da bulunuyor.
Adanın doğal yapısını bozmayacak şekilde yapılması öngörülen tesisler, arsa büyüklüğünün yüzde 65'ni geçmeyecek. Yassıada ile birlikte imar planı hazırlanan Sivriada’nın imar planı için yürütmeyi durdurma kararı verilmişti.
1976’DA SİT ALANI İLAN EDİLMİŞTİ
Marmara Denizi’ndeki tüm adalarla birlikte 1976 yılında korunması gerekli doğal ve tarihi SİT ilan edilen Yassıada, 2011 yılında da 3. derece arkeolojik SİT olarak tescillendi. 27 Nisan 2011’de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilen ada, Kasım 2012’de SİT'ten çıkarıldı. Nisan 2013’te torba yasa ile kültür ve turizm tesisinin önü açıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yaptığı 1/ 5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları ile adaya otel, restoran, konferans ve kongre merkezleri, konaklama tesisleri yapılmasının startı verildi.
Adnan Menderes ve arkadaşlarının yargılandığı Yassıada'yı "Özgürlük ve Demokrasi Adası" yapacak projenin temeli 14 Mayıs 2015'de atıldı. Projenin animasyonu büyük ilgi gördü.
YASSIADA HAKKINDA...
Bizans İmparatorluğu döneminde sürgün adası olarak, Cumhuriyet döneminde de Deniz Kuvvetleri tarafından kullanılan Yassıada, yakın tarihe, 27 Mayıs darbesi döneminde idam edilen eski başbakanlardan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın da aralarında bulunduğu 592 siyasetçi ve bürokratın yargılanmalarına sahne olmasıyla geçti.
Yassıada'daki 14 Ekim 1960'ta başlayan yargılama, 15 Eylül 1961'de sona erdi. Toplam 19 dosyada toplanan davalar, "anayasayı ihlal" davasıyla birleştirildi. Dosyadaki 592 sanıktan 288'i için idam istendi.
Kararı açıklayan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı idam cezasına çarptırdı. Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idam kararları oy birliğiyle alındı. Celal Bayar hakkındaki karar, yaş haddi nedeniyle müebbet hapis cezasına çevrildi.
Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan, 16 Eylül 1961'de sabaha karşı, Adnan Menderes ise 17 Eylül 1961'de saat 13.21'de İmralı Adası'nda idam edildi.
TBMM tarafından 11 Nisan 1990'da kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve onunla birlikte idam edilen arkadaşlarının itibarları iade edildi. Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun naaşı, 17 Eylül 1990'da İmralı'dan alınarak, devlet töreniyle İstanbul Vatan Caddesi'nde yaptırılan anıt mezara taşındı.
İSMİ "DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI" OLDU
Adanın "Yassıada" olan ismi, Resmi Gazete'nin 14 Aralık 2013 tarihli sayısında yayımlanan kararla "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" olarak değiştirildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başbakanlığı döneminde başlatılan proje çerçevesinde, Çeve ve Şehircilik Bakanlığı'nın 17 Haziran 2013'te onayladığı kararla adada imar planı değişikliğine gidildi. Adada otel, tek katlı ahşap evler, kafe, restoran, heliport alanı, park, açık hava müzesi, meydan, kütüphane, idari bina, kapalı müze, konferans salonu ve seyir terası yapılması planlandı. Adanın doğal yapısını bozmayacak ve yap-işlet-devret modeliyle yapılması öngörülen tesisler, arsa büyüklüğünün yüzde 65'ni geçmeyecek.
2011’DE BAKANLIĞA VERİLDİ
2011’de önce Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilen Yassıada ile Sivriada, ardından Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) iştiraklerinden Gümrük ve Turizm İşletmeleri Ticaret A.Ş.’ye devredildi. Bakanlık tarafından yatırım izni verilen adalara, geçtiğimiz 6 Mayıs’ta inşaat ruhsatı çıkarıldı. TOBB tarafından yap, işlet, devret modeli ile yapılacak projenin 103 bin 700 metrekare büyüklüğünde olması planlanıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verdiği turizm yetki belgesi ile Yassıada’ya müze ile 4 yıldızlı otel inşa edilecek. Proje kapsamında ayrıca eski Başbakanlardan Adnan Menderes’in hatırasını yaşatmak için bir de uluslararası kongre merkezi inşa edilecek. 200 milyon Euroluk yatırım planlanan projede yat limanı ve helikopter pisti de yer alacak. TOBB tarafından 30 yıl boyunca işletilecek tesisler, sonrasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilecek. Yassıada proje yatırımına, Sivriada ise sadece turizm yatırımına açılacak.
DOĞU ROMA’NIN SÜRGÜN ADASIYDI
Yassıada Doğu Roma İmparatorluğu döneminde sürgün yeri olarak kullanılıyordu. Bizans İmparatoru Theofilos adaya Platea Manastırını yaptırdı ancak adanın kaderi değişmedi. Sürgün Patrik İgnatios’un da kaldığı adada, kilisenin altındaki dehlizler uzun süre zindan olarak kullanıldı. Yassıada 12. yüzyılda Latinlerin ve 15. yüzyıl’da Rusların istilasına uğradı. İstanbul’un fethinin ardından uzun süre adayla ilgilenen olmadı. 1859’da İngiltere’nin İstanbul sefiri Sir Henry Bulwer, Sultan Abdülmecit’in onayıyla adayı satın aldı. İngiliz sefir sahilde burçları olan kaleye benzer bir bina ile adanın ortasına şato büyüklüğünde bir köşk inşa ettirdi. Ancak İngiliz sefirin ada tutkusu birkaç yıl içinde bitti. Adayı Londra’da Times Gazetesi’ne verdiği ilanla satışa çıkarttı. Osmanlı hükümetinin devreye girmesiyle adayı Mısır Hidiv’i İsmail Paşa satın aldı. Ancak paşanın da ada tutkusu çok uzun sürmedi. Ada uzun süre kaderine terk edildi.
Adayı 1947’de Deniz Kuvvetleri satın aldı. Sir Bulwer’in köşkünü muhafaza eden Deniz Kuvvetleri subay ve erler için yüksek katlı lojmanlar, spor sahası, buz deposu, yemekhane ve silahlık gibi yeni binalar inşa ettirdi. Ada 1952 yılında eğitim hizmetlerine açıldı. 27 Mayıs 1960’da gerçekleşen darbenin ardından Yassıada’daki spor salonu mahkemeye çevrildi. Davaya bakan hâkim ve savcılar kaldıkları Heybeliada’daki otelden her gün bir gemi ile adaya gidip geldi. Yassıada Yargılamaları bittikten sonra, ada yeniden Deniz Kuvvetlerine teslim edilmiş ve buradaki eğitim faaliyetleri 1978’e kadar sürmüştür.
Deniz kuvvetleri de burayı boşalttıktan sonra adanın ıssız günleri tekrar başlamıştır. 1993’te İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi için uygun bir çalışma yeri olarak görüldüğünden enstitü buraya taşındı. Günde iki kez şehir hatları vapurları hoca ve öğrencileri getirip götürmesine rağmen, uzaklık, gerekli ihtiyaçların karşılanmasını zorlaştırdığı için Fakülte 1995’te adayı terk etti.
PROJE
"Demokrasi ve Özgürlük Adaları" projesi çerçevesinde Yassıada siluetinde tarihi yapılar ile bir dönemin izlerini içeren yapılar korunacak. Adada oluşturulacak yeni senaryo çerçevesinde binalar yeniden işlevlendirilecek. 27 Mayıs Tarih Platosu, ziyaretçilerin darbe sonrası yargılama günlerini gerçek mekanlarında gezerek hissetmeleri senaryosundan yola çıkılarak tasarlanacak. Bu bölgede darbe süreci, Adnan Menderes merkezli tüm mahkum edilenleri kapsayan bir formatta görsel ve fiziksel mekanlarda sunumlarla da işlenecek.
Adnan Menderes Kongre Merkezi, Demokrasi ve İnsan Hakları Müzesi 3 kattan oluşacak ve müze alanı ile 500 kişilik konferans salonunu barındıracak. Yassıada kimliğini vurgulayan objelerin sergilendiği Açık Hava Sanat/Sergi ve Etkinlik Alanı/Demokrasi Parkı, sabit/kalıcı sergiler ile periyodik olarak değişen temalı sergilere ev sahipliği yapacak şekilde kurgulandı.
SİVRİADA
Sivriada proje tasarımı, Fatih Sultan Mehmet'in tuğrasından yola çıkılarak geliştirildi. Tuğra izlerinin adanın arazi plastiği üzerinde şekillenmesi, geçmiş yıllarda İstanbul liman ve mendireklerinin yapımı sırasında taş ocağı olarak kullanılan adadan çıkarılan taşların hazırladığı boşluk kullanılarak oluşturulacak. Proje kapsamında adada kongre ve kültür merkezi, yelken kulübü ve bir kafe yer alacak.
