Hükümet, bir torba kanunla THY, Türk Telekom ve Anadolu Ajansı'nı Sayıştay denetimine kapattı. Ancak Anayasa Mahkemesi torba kanunun hükümlerini iptal etti ve 2016 Şubat ayında üç şirket yeniden Sayıştay denetimine açılacak. Şubat öncesi hükümet, üç şirketi Sayıştay denetiminden uzak tutacak yeni torba kanun tasarısı hazırladı.
Hükümet, Türk Hava Yolları (THY) ve Türk Telekom'u Sayıştay denetiminden uzak tutmaya yönelik tutumundan Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) kararına rağmen vazgeçmiyor. AYM, kamu payı yüzde 50'nin altında olan kuruluşları Sayıştay denetiminden muaf tutan düzenlemeyi 2014 yılında iptal etti. AKP'nin Meclis'e getirdiği yeni torba yasa tasarısında Sayıştay denetimiyle ilgili kritik bir madde yer alıyor. Söz konusu maddeye göre kamu payı yüzde 50'den az olan ve Borsa İstanbul'da işlem gören şirketlere ilişkin düzenlenen bağımsız denetim raporları Sayıştay'a gönderilecek. Yani THY ve Türk Telekom gibi Borsa'da işlem gören şirketlerin denetimi Sayıştay'dan kaçırılıyor ve bu kamu şirketlerinin denetimi ‘bağımsız denetim kurumlarına' bırakılıyor.
Kamu şirketi THY ve Türk Telekom'u doğrudan denetleyemeyen Sayıştay, bağımsız denetim kurumu verilerini esas alarak hazırlayacağı raporu TBMM'ye sunacak. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi MHP Antalya Milletvekili Mehmet Günal, hükümetin daha önce Anayasa Mahkemesi ve Danıştay'ın iptal ettiği düzenlemeleri torba yasayla yeniden Meclis'e getirdiğini söyledi. Bağımsız denetim kurumları ile Sayıştay denetiminin birbiriyle hiçbir ilgisi olmadığını belirten Günal, “Bağımsız denetim kurumları borsada işlem gören şirketlerin kendisinin seçtiği ve rapor hazırlama karşılığında belli bir ücret alan kurumlardır. Bu kurumlar şirketlerin genel mali bilançolarını inceler. Oysa Sayıştay denetçileri TBMM adına kamu şirketlerinde çok detaylı denetim yapıp usulsüzlüklerden kamu zararlarına kadar birçok şeyi denetleyip raporlar. Tespit edilen kamu zararları Sayıştay hesap mahkemelerinde yargılanıp sorumlularından hesap sorulur.” dedi. Günal, tasarının Meclis görüşmelerinde de gerekli itirazları yapacaklarını vurguladı.
Adalet ve Kalkınma Partisi Hükümeti 12 Temmuz 2013 tarihinde Sayıştay Kanunu da dahil birçok kanunda değişiklik yapan 6495 sayılı torba kanunu Meclis'ten geçirdi. Sayıştay Kanunu'nun 4. maddesindeki değişiklikle Sayıştay'ın denetim alanı, “Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumları, mahalli idareler, sermayesindeki kamu payı doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50'den fazla olan anonim ortaklıklar ve diğer kamu idareleri” olarak değiştirildi. CHP Sayıştay denetimini sınırlayan değişiklik dahil torba kanundaki düzenlemelerin iptali için AYM'ye başvurdu. AYM, 4 Aralık 2014'teki toplantısında CHP'nin başvurusu doğrultusunda kamu payı yüzde 50'den az olan şirketleri Sayıştay'ın denetlemesinin yolunu açtı. AYM kararı Resmi Gazete'de 16 Temmuz 2015'te yayımlandı. Yeni düzenleme yapılması için tanınan 6 aylık süre de eklendiğinde kamu payı yüzde 50'nin altındaki kuruluşlar 2016 Şubat ayına kadar denetlenemeyecek.
Kamu payının yüzde 50'den az olduğu en önemli şirketler Türk Telekom, THY ve Anadolu Ajansı. 2005 yılında yapılan özelleştirme ihalesi sonucu Türk Telekom'un yüzde 55 hissesine Lübnanlı Oger Telekom sahip olmuştu. Yüzde 30 hissesi Hazine'de olan Türk Telekom'un yüzde 15'i ise halka açık. THY'de ise hisselerin yüzde 50,88'i halka arz edilmiş durumda; yüzde 49,12'si ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığı bünyesinde. Anadolu Ajansı'nın yüzde 47,75 hissesi Hazine Müsteşarlığı'na ait. Ayrıca 2014 yılında Meclis'ten geçen torba kanunla Anadolu Ajansı'nın tespit edilemeyen hissedarlarına ait hisselerin kurumun tüzel kişiliğine geçmesinin önü açıldı.
