Ekonomide uzun zamandır kendini gösteren sıkıntılar, yatırım teşvik belgesi iptallerinde de gözlenmeye başladı. Bu yılın nisan ayında iptal edilen yatırım teşvik belgesi tutarı 1,2 milyar liraya yaklaştı.
Bu rakam, geçen yılın Ağustos ayından bu yana görülen en yüksek tutar olarak tarihe geçti. 2012 yılından bu yılın Nisan ayına gelene dek iptal edilen yatırım teşvik belgelerinin büyüklüğü ise 47,4 milyar lirayı aştı.
Söz konusu yatırımlarda 230 bin 489 kişi istihdam edilecekti. Fabrika kurmak için yatırım teşvik belgesi alan ancak yatırım yapmadığı ya da yapamadığı için belgesi iptal edilen girişimci sayısı aynı dönemde 5 bin 637 olarak ortaya çıktı. Aynı dönemde 19 bin 804 yatırım teşvik belgesi düzenlenmişti. Yatırımlar içinde milyarlarca liralık enerji, turizm ve imalat sanayii yatırımları bulunuyordu.
Terör sorunu, mülkiyet hakkının ortadan kaldırılması, teşebbüs hürriyetinin ihlal edilmesi, basın özgürlüğünün yok edilmesi ve dış politikadaki sıkıntıların ihracatı vurması gibi pek çok neden, Türkiye’ye olan güveni derinden sarstı. Ekonomide çarklar yavaşlarken iflas ertelemeler zirveyi gördü.
İş dünyasında nakit sıkıntısı baş gösterdi, vadeler uzadı, ödenemeyen borçlar tavan yaptı. İdarecilerin ‘teşvik paketi’ adı altında attığı adımlar da sonuç vermedi. Tüm bu gelişmeler, yatırımlarda da kendini gösterdi. Son açıklanan büyüme rakamlarında yatırımlarla ilgili istenmeyen bir tablo ortaya çıktı. Toplam yatırım harcamaları bu yılın ilk çeyreğinde büyüme üzerinde kayda değer etkide bulunamadı. Özel kesimin yatırım harcamaları büyümeyi 0,1 puan kadar düşürürken, kamu yatırım harcamaları büyümeye ihmal edilebilir düzeyde katkı sağladı. Yatırım harcamalarının zayıf seyri orta vadeli büyüme beklentilerini olumsuz etkiledi.
DÜZENLENEN YATIRIM TEŞVİK BELGESİ TUTARI YÜZDE 37 GERİLEDİ
Ekonomide bunlar yaşanırken Ekonomi Bakanlığı’ndan alınan bilgiler üretim ve istihdamın artırılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması için hayata geçirilen yatırım teşvik sisteminde milyarlarca liralık iptaller yaşandığını ortaya koydu. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 26,8 milyar TL olan toplam 2 bin 81 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlendi.
Geçen yılın aynı döneminde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 42,7 milyar lira olan toplam bin 573 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmişti. Tutardaki düşüş oranı yüzde 37’yi aştı. 2012 yılından bu yılın Nisan ayına gelene dek düzenlenen yatırım teşvik belgesi tutarı ise 348,4 milyar lirayı buldu.
47,4 MİLYAR LİRALIK İPTAL
Ekonomi Bakanlığı, Doğu ve Güneydoğu gibi ekonomik gelişmişlik seviyesi düşük olan bölgelere yatırım yapacaklara önemli avantajlar sağlayan yeni teşvik sistemini 2012 yılı Haziran ayında hayata geçirdi. 81 il gelişmişlik düzeyine göre 6 bölgeye ayrıldı ve bölgelerin özelliğine göre yatırım teşvik uygulamaları çeşitlendirildi. Girişimcilere yatırım yapacakları bölgeye göre farklılık göstermek üzere KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta prim desteği, gümrük vergisi muafiyeti, faiz desteği, yatırım yeri tahsisi gibi imkânlar sunuldu.
Düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde yukarıdaki gelişmeler yaşanırken iptallerin boyutu korkuttu. İptal edilen yatırım teşvik belgesi sayısı bu yılın ilk dört ayında 403’e ulaştı. 2012’de 898, 2013’te 902, 2014’te 2 bin 805, 2015’te 629 yatırım teşvik belgesi iptal edilmişti. 2012’den bu yana iptal edilen yatırım teşvik belgesi sayısı 5 bin 637 olarak ortaya çıktı. Tutar olarak bakıldığında ise bu yılın ilk dört ayında iptal edilen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen sabit yatırım büyüklüğü 2 milyar 745 milyon lirayı aştı. Bu rakam geçtiğimiz yıl 5 milyar 981 milyar lira, 2014’te 15,6 milyar lira, 2013 ve 2012’de ise 11,5 milyar liranın üzerinde gerçekleşmişti. 2012 yılından bu yılın Nisan ayına gelene dek iptal edilen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen sabit yatırım tutarı 47 milyar 423 milyon lirayı aştı.
230 BİN KİŞİ İSTİHDAM EDİLECEKTİ
Teşvik belgesi verilen yatırımların yanı sıra çeşitli nedenlerle teşvik belgesi iptal edilen yatırımların listeleri de her ay Resmi Gazete’de yayımlanıyor. Yatırımların ekonomiye yapacağı en önemli katkılardan biri de istihdam. Yatırım teşvik belgelerinin iptal edilmesi, potansiyel istihdam oluşturacak fabrikaların da iptali demek. Bu yıl iptal edilen yatırım teşvik belgelerinin sağlayacağı istihdamın 13 bin 308 kişi olması bekleniyordu.
2012’de iptal edilen yatırım teşvik belgeleri kapsamında 45 bin 792 kişiye istihdam sağlanacaktı. İptal edilen yatırım teşvik belgeleri nedeniyle 2013’te 39 bin 150, 2011’de 111 bin 236, 2015’te ise 21 bin 3 kişilik istihdam potansiyeli de iptal edilmiş oldu. Toplam rakam 230 bin 489 olarak hesaplandı.
HER 4 YATIRIMDAM BİRİ İPTAL
Fabrika kurmak için yatırım teşvik belgesi alan ancak yatırım yapmadığı için belgesi iptal edilen girişimci sayısı yılda 5 bin 637’yi buldu. İptal edilen 47,4 milyar lira değerindeki yatırımlar için toplam 230 bin 489 kişiye istihdam sağlanacaktı. Aynı dönemde 19 bin 804 yatırım teşvik belgesi verildiği dikkate alındığında her 4 yatırımdan birisi iptal oldu. Oran ise yüzde 28,5 olarak hesaplandı.
