Doğalgazdan elektrik üreten santraller, “Kullandığımız gaza peş peşe iki zam firmaları zora soktu. Büyük santraller bile zarar yazıyor. Düşük kapasite çalışan orta ölçekliler kapanma noktasında. Hırpalananlar radikal kararlar alabilir. Tablo karamsar.” diyor.
OSB’lerde de sanayici artan enerji maliyetlerinden şikayetçi. 1 Aralık 2017’de yüzde 8.4 zamla 1 metreküp gazın fiyatını 0,763615 TL’ye yükselmişti. 1 Ocak’ta gelen ikinci zamla metreküp fiyatı yüzde 4,76 arttı ve 0,800 TL oldu. Santrallerin kullandığı gazın 1000 metreküpü KDV ile ÖTV hariç 763 TL’den 800 TL’ye çıktı. OSB’lerde de 300 bin metreküp üzeri tüketicilerde bin metreküp fiyatı yüzde 13.6 zamla 700 TL’den 796 TL’ye yükseldi. İkinci bir sıkıntı da santrallere verilen gazın yarıya düşürülmesiyle oluştu.
Bu kısıntının 2018’de de devam etmesi, santrallerin faaliyetlerini yarıya indirmeleri anlamına geliyor. Bakanlığın konuyu değerlendirmesi gerektiğini belirten firmaların yetkilileri DÜNYA’ya şu açıklamayı yaptı:
Bu 8 saat çalışması gereken bir santralin 4 saat çalışmaya zorlanması demek. Zam nedeniyle elektrik üretim yakıt maliyeti arttı. Her santralin verimliliğine göre yakıt gideri tutarı değişse de ortalamada maliyetin yüzde 80’i yakıttır. Üretilen her 100 liralık enerjinin 80 lirası yakıt maliyetine gidiyor. Bu yüzde 80’lik kısma yüzde 13.61’lik zam geldi. Bir santral BOTAŞ’ın temin ettiği kapasiteyi aşarsa yüzde 25 zamla karşı karşıya kalıyor. Bir ek maliyet de limit aşımlarından geliyor. Santrallerin çoğu 2016 ve 2017’yi YEKDEM maliyetlerinden oluşan zararlar ve faaliyet üretemediklerinden dolayı zararla kapattı. Ayrıca yılbaşından itibaren sistem kullanım bedelleri de zamlandı.
Santraller yıl içinde hiç üretim yapmasa da TEİAŞ’a ödeme yapmak zorunda. 100 megavatlık güce sahip bir santral yılbaşı öncesi TEİAŞ’a yıllık 1.6 milyon lira sistem kullanım bedeli sabit kalem ödemesi yapıyorsa, bu rakam 1 Ocak’ta yüzde 60 artışla 2.6 milyon lira oldu. Faaliyet üretemeyen santral bir de sabit kalem ödüyor. Bu şartlar altında üretim yapma şansımız kalmadı. Şu anda firmalara elektrik veren yok. Yıllarca kurulmaya çalışılan serbest elektrik piyasası eski haline döndü. Firmalar bu şartlarda elektrik alacak özel firma bulamayacaklar. Kimse fikir yürütemiyor. Fiyatlandırmaların nasıl sonuçlanacağı belli değil. Sadece dağıtım şirketleri zaruretten satış yapıyor. Güven kaybı olacak. Doğalgaz kullanımı sınırlanmak isteniyor ama doğalgaz santralleri sistem içinde kalmalı. Kuralların sürekli değiştiği bir ortamda geleceğe yönelik tahmin yapmak zor. Hırpalananlar ve radikal kararlar alanlar olacaktır.
Serbest tedarikçi İMC Elektrik Enerji Genel Müdürü İbrahim Öztürk, “Eğer sürdürülebilir enerji kaynağı olan doğalgazın maliyetinden dolayı kapatmalar olursa bunun ceremesini Türkiye çeker. Fiyat tutmadığından dolayı büyük yatırımların kapatılması demektir. Enerji talebini nasıl karşılayacaksınız? Bir kaosa doğru gidiyor şu anda. Gözden geçirilmesi, fiyatların geri çekilmesi lazım. En azından elektrik üreticilerine özel bir fiyatla verilmesi lazım veya çıplak elektrik fiyatlarına vergileriyle oynamadan zam yapılması gerekiyor. Hem yeni yatırımlar gerçekleşsin, hem de halihazırdaki yatırımlar canlansın diye. Şu andaki tablo karamsar. Biz endüstri 4.0’da karanlık fabrikalar derken, sürdürülebilir elektrik kaynaklarını bu şekilde baltalayarak gerçekten karanlıkta kalacağız gibi duruyor” dedi.
Yüzde 37.8’ini üretiyorlar
1 Ocak 2017 ile 1 Ocak 2018 tarihleri arasında doğalgaz santralleri ortalama 109.885.431.540 kWh elektrik üretti. 2017’de doğalgaz santrallerinin Türkiye’nin toplam elektrik tüketimini karşılama oranı yüzde 37.8 oldu. 1 Ocak Pazartesi günü üretilen 667.563.550 kilovatsaat elektriğin yüzde 31.27’sini oluşturan 208.769.650 kWh doğalgazdan üretildi.
Doğalgaz santrallerinin gazına yüzde 8 zam, ev ve iş yerlerinde kullanılan elektriğe de 1 Ocak’tan itibaren yüzde 8.8 zam olarak yansıdı. EPDK, 2016’dan bu yana zam kararı vermemişti.
31 milyon liralık yük
Sanayiciler, doğalgaz zammı nedeniyle elektriğe zam geleceği endişesini taşıyor. Yeni anlaşmalar için bulabildikleri tedarikçi firmalarla görüşüyor. Ancak Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) fiyatlara etkisi tahmin edilemediğinden fiyat almakta zorlanıyorlar. Fiyatların 24 kuruş/kWh üzerinde açıklanması bekleniyor.
Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi (DOSAB) Başkanı Halil Ersan Özsoy, “Doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki son artışların, DOSAB firmalarına yıllık faturası 31 milyon lira. Firmalarımızın proses amaçlı yıllık tüketimleri 150 milyon metreküp civarında. Hesaplamalara göre, doğalgazdaki artışların firmalarımıza yıllık ek faturası 14 milyon lira. Elektrikteki yüzde 7’lik zamdan da yıllık 17 milyon lira ek maliyet gelecek. Toplamda 31 milyon lira. Ülkeler sanayilerini rekabetçi kılmak için enerji maliyet politikası izliyor. Bizde bazı teşvik uygulamaları mevcut ancak enerji fiyatların üretimi ve rekabeti destekleyici şekilde düzenlenmesi hayati önemdedir. Petrol ve döviz kurlarındaki yukarı yönlü hareket fiyatlar yoluyla tüketiciye yansıdığında ekonomik dengeleri bozucu etkiler ortaya çıkar” dedi.
Hasanağa OSB Başkanı Ömer Faruk Korun da: “Doğalgaz ile ilgili masraflarımızı sanayicimize yansıtmıyoruz. Bu devam edecek, ancak bölge olarak bunu karşılama gücümüz kalmazsa bir noktadan sonra sanayicilere yansıtmak zorunda kalacağız. Zam zaten bizi etkileyecek. Bu elektriğe de yansıyacak” diye konuştu.
Uludağ OSB Başkanı Yunus Aydın, “Doğalgaz dolara endeksli bırakılsaydı, müdahale edilmeseydi şu ana kadar zamlanmış olması gerekirdi. Doların realitesi ortada, zam kaçınılmazdı. Girdi maliyetlerinde elektrik ve gaz en büyük etken. Uluslararası alanda dolara endeksli anlaşmalar yapıldıysa sorun yok ama TL bazında anlaşmalar yapıldıysa sıkıntı doğuyor. Sanayicilerimiz 2018’de bağlantılarını dövize endeksli yapmalı. Fiyatlar gerçek piyasa değerinin çok altındaydı” dedi.
